Thursday, November 15, 2018

๒๗๗.ก้านบัวบอกลึกตื้น ชลธาร


๒๗๗.ก้านบัวบอกลึกตื้น    ชลธาร
มารยาทส่อสันดาน    ชาติเชื้อ
โฉลดฉลาดเพราะคำขาน   ควรทราบ
*หย่อมหญ้าเหี่ยวแห้งเรื้อ   บอกร้ายแสลงดิน
*ถ้าเป็น หญ้าหย่อม จะถูกฉันทลักษณ์ดีกว่า

คำแปลศัพท์

ชลธาร—ลำน้ำ,ลำคลอง, บึง
มารยาท—กิริยามารยาท
ส่อสันดาน—บ่งบอกถึงอุปนิสัยใจคอ
ชาติเชื้อ—ผู้ร่วมเผ่าพันธุ์เดียวกัน
โฉด—โง่, เซอะ
คำขาน—คำพูด
เรื้อ—บ่งบอกถึงความที่ดินไม่ดี ขาดน้ำ ปุ๋ย และความชุ่มชื้น

ถอดความ

ความยาวของก้านบัวบอกให้รู้ความลึกตื้นของน้ำ
กิริยามารยาทเป็นเครื่องนำให้รู้จักวงศ์ตระกูลที่อบรมมา
ถ้อยคำที่เจรจาบอกให้รู้ว่าโง่หรือฉลาด
ถ้าหญ้าเหี่ยวแห้งแดงดาษบอกให้รู้ว่าดินตรงนั้นไม่ดี.

๒๗๘.ทรัพย์มากหากถ่อยแท้ วาจา



๒๗๙.ทรัพย์มากหากถ่อยแท้    วาจา
ชนไป่ชอบหูตา    ติดต้อง
น้อยทรัพย์อับยศถา    ทรามรูป
แต่เพราะถ้อยคำพร้อง   เพริศสิ้นทั้งมวล ฯ

คำแปลศัพท์

ถ่อยแท้วาจา—คำพูดชั่วช้า ไม่เพราะเสนาะโสต
ชน—คนทั่วไป
อับยศถา—ไร้ยศถาบรรดาศักดิ์ (ถ้าเขียน อัปยศ แปลว่ายศน้อย,ยศต่ำ)
ทรามรูป—รูปร่างไม่หล่อเหลา
เพราะ—ไพเราะ
ถ้อยคำพร้อง—ถ้อยคำที่พูด
เพริศ—งาม,ดียิ่ง
สิ้นทั้งมวล—หมดทุกอย่าง

ถอดความ

ถึงจะมีทรัพย์หากพูดจาหยาบช้า
คนเขาก็ไม่ชอบหน้าไม่ปรารถนาจะเข้าใกล้
ถึงจะต่ำต้อยหากยากไร้ทั้งรูปร่างก็แสนทราม
แต่ถ้าวาจางามก็นับว่าเลิศหมดทุกประการ.
๒๗๗.ก้านบัวบอกลึกตื้น    ชลธาร

๒๗๙.มีสินทรัพย์น้อยหลั่ง ไหลริน



๒๗๙.มีสินทรัพย์น้อยหลั่ง    ไหลริน
คือบ่อน้อยนรกิน    อาบได้
ทรัพย์มากหมู่ทมิฬ    มีมั่ง ก็ดี
คือสมุทรฤาให้   ท่วยอ้างอาศัย ฯ

คำแปลศัพท์

บ่อ—ช่องลึกลงไปในดินหรือในหินใช้เป็นที่ขังน้ำ เป็นต้น
นร—คน
หมู่ทมิฬ—หมู่คนผู้ดุร้ายโหดเหี้ยม
สมุทร—ทะเล
ท่วย—ผู้คนทั่วไป

ถอดความ

ถึงจะมีทรัพย์น้อยแต่มีน้ำใจให้เผื่อแผ่
เหมือนน้ำบ่อน้อยมีประโยชน์แน่แก่ผู้คนอาบกินได้
ถึงทรัพย์มากหากไร้น้ำใจไมมีเจือจาน
เหมือนน้ำทะเลมหาศาลแต่อาศัยกินดื่นไม่ได้เลย ฯ

๒๘๐.แม้โฉมเฉิดเฉกไท้ เทพา


๒๘๐.แม้โฉมเฉิดเฉกไท้    เทพา
อีกอิสริยยศถา    กอปรด้วย
บุรุษถ่อยทุษฐวา-    จาพากษ์
นับว่าผู้นั้นม้วย    หมดสิ้นสิ่งงาม ฯ

คำแปลศัพท์

โฉมเฉิด—รูปร่างหรือทรวดทรงงามเด่น
ไท้—ผู้เป็นใหญ่,พระราชา
เทพา—เทวดา
อิสริยยศถา—ยศอันยิ่งใหญ่
กอปรด้วย—ประกอบด้วย
บุรุษถ่อย—คนชั่วช้า
ทุษฐวาจา—คำพูดไม่เพราะ, คำพูดชั่วช้าสามานย์
พากษ์—คำพูด, คำกล่าว
ม้วย—ไร้คุณค่า เหมือนตายแล้ว,เหมือนซากศพ

ถอดความ

แม้จะมีรูปงามราวกับเทพยดา
ทั้งยศศักดิ์อัครฐาน์ก็สูงส่ง
แต่ถ้าเป็นคนถ่อยทะนงวาจาหยาบช้า
ก็นับว่าหมดสง่าไม่มีอะไรที่จะเป็นความงาม.

๒๘๑.แม้ตนตัวเล็กเพี้ยง ผุยผง


๒๘๑.แม้ตนตัวเล็กเพี้ยง    ผุยผง
๒๘๑.แม้ตนตัวเล็กเพี้ยง    ผุยผง
ไกลนับโยชน์ดอนดง    อยู่นั้น
คั่งคับทรัพย์สินพงศ์   พันธุ์ถ่อย ก็ดี
สุดขอบฟ้าเขียวกั้น   ทั่วแท้เล็งเห็น ฯ

คำแปลศัพท์

เพี้ยงผุยผง—เหมือนผงธุลีหรือฝุ่น
โยชน์—ระยะทางไกลปราณ ๔๐๐ เส้น หรือ ๑๖ กิโลเมตร
ขั้น –กั้น= คั่น
ทั่วแท้เล็งเห็น— ผู้คนทั่วไปย่อมรู้เห็น

ถอดความ

แม้จะเป็นคนตัวเล็กเพียงธุลีผุยผง
อยู่กลางดงไกลแสนไกล
ทั้งตระกูลก็ต่ำจัญไรแต่มีทรัพย์สิน
แม้อยู่สุดขอบฟ้าขอบดินก็ย่อมจะมีคนมองเห็น.

๒๘๒.แม้ตนโตเติบเพี้ยง เขาเขิน


๒๘๒.แม้ตนโตเติบเพี้ยง    เขาเขิน
สูงเจ็ดลำบาลเกิน    กึ่งฟ้า
ไร้ทรัพย์ดับเผอิญ    แลเล็ก  ลงแฮ
ดั่งปลวกเตี้ยต่ำต้อย    ชวดผู้เล็งเห็น ฯ

คำแปลศัพท์

ตนโต—ตัวใหญ่โต
เขาเขิน—ภูเขาสูง
แลเล็กลง—มองดูเหมือนเล็กลง
ดังปลวก—เหมือนจอมปลวก
ชวด—ไม่มี

ถอดความ

แม้จะเป็นคนตัวโตปานภูผา
สูงเกินครึ่งท้องฟ้าหรือเท่าตาลต่อกันเจ็ดต้น
แต่ถ้าไร้ทรัพย์อับจนก็เหมือนคนตัวน้อย
ดั่งปลวกต่ำต้อยใครเล่าจะแลเห็น.

๒๘๓.ตนน้อยแลใฝ่ให้ เกินศักดิ์


๒๘๓.ตนน้อยแลใฝ่ให้    เกินศักดิ์
ว่าตระกูลใหญ่นัก    แทบไท้
คือแมลงเม่ามันมัก    บินวู่-วามนา
โถมถาบฉาบเพลิงไหม้    มอดม้วยตัวเอง ฯ

คำแปลศัพท์

ตนน้อย—ตัวเองมีทรัพย์น้อย,ยศน้อย, เป็นผู้น้อย, ตระกูลต่ำต้อย
แทบไท้—เกือบจะเท่าเป็นผู้ใหญ่หรือพระเจ้าแผ่นดิน
แมลงเม่า –-แมลงชนิดหนึ่ง คือ ปลวกในระยะมีปีกบิน

ถอดความ

เป็นคนต่ำมาทำใฝ่สูงเกินศักดิ์
หลงตนว่ามีบุญหนักตระกูลสูงเสมอเจ้า
ก็คงเหมือนแมลงเม่าที่บินจู่วู่วาม
โถมเข้ากองไฟไหม้ลามแล้วก็มอดม้วยในเปลวเพลิง.

๒๘๔.ดักขลาแล้วไปขึ้น คอยขลา



๒๘๔.ดักขลาแล้วไปขึ้น    คอยขลา
เบ็ดบ่เกี่ยวเหยื่อรา   ล่อไว้
ไปสอบสบเสือมา    หมายก่ง ได้ฤา
ปลาต่อผุดโพล่งใกล้   เกี่ยวทิ้งฤาทัน ฯ

คำแปลศัพท์

ขลา—เสือ
รา—ตก, หย่อน, วาง
ไปสอด—ไปล่าสัตว์, ไปซุ่มดักสัตว์
สบ- พบ,ปะ
หายก่ง— หมายใจที่จะก่งไกที่เครื่องมือดักเสือ
ผุด—โผล่ขึ้นเหนือน้ำ
โพล่ง—พรวด,อย่างรวดเร็ว

ถอดความ

ดักเสือแต่ไม่ขึ้นไกไว้พร้อมเสร็จ
ลงเบ็ดแต่ไม่เกี่ยวเหยื่อให้เรียบร้อย
ครั้นซุ่มคอยเห็นเสือมาหรือจะก่งไกได้ทันการณ์
เห็นปลาผุดแล้วลนลานเกี่ยวเหยื่อทิ้งได้ทันหรือ.

๒๘๕.อย่าเอื้อมเด็ดดอกฟ้า มาถนอม


๒๘๕.อย่าเอื้อมเด็ดดอกฟ้า    มาถนอม
สูงสุดมือมักตรอม   อกไข้
เด็ดแต่ดอกพะยอม   ยามยาก
สูงก็สอยด้วยไม้   อาจเอื้อมเอาถึง ฯ

คำแปลศัพท์

ดอกฟ้า--หญิงมีฐานะสูงศักดิ์กว่าชายที่หมายปอง
ตรอมอกไข้--ไม่สมหวัง, อกหัก, เสียใจ
ดอกพะยอม--หญิงที่มีฐานะต่ำต้อยพอ ๆ กับชาย (พะยอม = ต้นไม้ขนาดใหญ่ดอกสีขาว กลิ่นหอม
เด็ด— หมายปอง

ถอดความ

อย่าบังอาจเอื้อมเด็ดดอกฟ้ามาเชยชื่น
เพราะสูงเกินมือจะหยิบยื่นมักจะต้องตรม
จะเด็ดก็เด็ดดอกพะยอมพอดอมดมในยามยาก
ถึงจะสูงก็ไม่สูงมากพออาศัยไม้สอยเอาได้.

๒๘๖.เจียมใดจักเท่าด้วย เจียมตัว



๒๘๖.เจียมใดจักเท่าด้วย   เจียมตัว
รู้เท่าท่านทำกลัว   ซ่อนไว้
อย่ามึนมืดเมามัว  โมหะ
สูงนักมักเหมือนไม้  หักด้วยลมแรง ฯ


คำแปลศัพท์


เจียมตัว—รู้จักประมาณตัว
รู้เท่าท่าน—รู้เสมอท่าน, รู้ทันท่าน
ทำกลัวซ่อนไว้—สงบเสงี่ยมนอบน้อมไว้
มึน—ไม่พอใจ, โกรธน้อยๆ
เมามัว-หลงละเลิง
โมหะ—ความหลง, ความโง่เขลา


ถอดความ


เจียมอะไรหรือจะดีเท่าเจียมตัว
ถึงจะรู้เท่าทันจงทำกลัวซ่อนอารมณ์ไว้
อย่าหลงใหลมึนมัวคิดจะสู้เพราะโมหะ
ทำกล้าสูงนักมักเหมือนไม้ปะทะหักด้วยแรงลม.



Friday, September 21, 2018

๒๘๗ ถึงจนทนสู้กัด .....................กินเกลือ


๒๘๗ ถึงจนทนสู้กัด .....................กินเกลือ
อย่าเที่ยวแล่เนื้อเถือ   ...................พวกพ้อง
อดอยากเยี่ยงอย่างเสือ  ...............สงวนศักดิ์
โซก็เสาะใส่ท้อง  ..........................จับเนื้อกินเอง ฯ

คำแปลศัพท์
แล่เนื้อถือพวกพ้อง                  -รบกวนหรือเบียดเบียนญาติพี่น้อง
สงวนศักดิ์                              -ถนอมรักษาศักดิ์ศรี,ไว้ศักดิ์ศรี
โซ                                           -หิว
เสาะ                                       -แสวงหา

ถอดความ
ถึงจะยากจนก็จงสู้กัดฟันทนกินก้อนเกลือ
อย่าเที่ยวไถเถือเบียดเบียนพวกพ้องและวงศ์ญาติ
ถึงจะอดก็องอาจไว้ศักดิ์เหมือนอย่างเสือ
ยามหิวก็ไล่จับเนื้อกินเองไม่อวดเบ่งแย่งใครกิน

Thursday, September 20, 2018

๒๘๘ ไกรสรแสบท้องแทบ ...........เสียชี- วิตแฮ


๒๘๘ ไกรสรแสบท้องแทบ ...........เสียชี- วิตแฮ
บ่ภักษ์ผลไม้มี............................ ป่ากว้าง
ไกรสรซูบอินทรีย์. ...................... สมเพช ก็ดี
*บ่ภักษ์รสเนื้อช้าง......................ดั่งนี้ธรรมดา
(*หมายเหตุ ถ้าเป็น ย่อมภักษ์ จะได้ความสนิทกว่า)

คำแปลศัพท์
ไกรสร                     -สิงโต,ราชสีห์
แสบท้อง                 -หิว
บ่ภักษ์                     -ไม่กิน
ซูบ                          -ผอม
อินทรีย์                   -ร่างกาย
สมเพช                    -น่าสงสาร

ถอดความ

พญาราชสีห์แม้จะหิวจนแสบไส้
ย่อมไม่กินพืชพันธุ์ผลไม้แม้จะมีอยู่ล้นป่า
ถึงจะน่าสมเพชเวทนาเพราะโทรมซูบรูปร่าง
ก็ยังมุ่งจะล้มช้างเป็นภักษาหารนี่เป็นธรรมดา

๒๘๙ ใบบัวฝนตกน้ำ.............ขาดขัง


๒๘๙ ใบบัวฝนตกน้ำ.............ขาดขัง
ลูกข่างวางบนหลัง ................มิ่งม้า
เสาหลักปักอยู่ยัง ................. กองแกลบ นาพ่อ
คนบ่แม่นถ้อยอ้า ..................พูดแล้วโอนเอน ฯ

คำแปลศัพท์
ขาดขัง                    –ขัง,ติดอยู่
ลูกข่าง                    -ของเล่นอย่างหนึ่ง, เป็นลูกกลม เดือย ใช้ปั่นให้หุนด้วยมือหรือเชือก
มิ่งม้า                      -ม้าชั้นดี
บ่แม่นถ้อย             -จำคำพูด, พูดแล้วลืมคำ, รักษาคำพูด
โอนโอน                  -มั่นคง, ไม่แน่นอน

ถอดความ
ฝนตกน้ำขังกลอกกลิ้งอยู่บนใบบัว
ลูกข่างระรัววางบนหลังม้าโขยกเขยก
เสาหลักปักเอนอยู่บนกองแกลบ
คนไร้สัตย์วามักจะแฉลบพูดไม่อยู่กับร่องกับรอย

๒๙๐ กล่าวภัยในน้ำแก่.............. มังกร


๒๙๐ กล่าวภัยในน้ำแก่.............. มังกร
แสดงพิลึกดงดอน .............. .......อวดช้าง
เอาพร้าวใส่เรือคอน ...................ขายพวก สวนแฮ
ยกศัพท์แปลอรรถอ้าง .............. .อวดรู้เพียรเรียน ฯ

คำแปลศัพท์
กล่าวภัย                  -บอกสิ่งที่น่ากลัว
มังกร                       -สัตว์ในนิยายจีน รูปร่างคล้ายงู ตีตีนมีเขา
พิลึก                        -แปลกประหลาด
พร้าว                      -มะพร้าว
คอน                        -บรรทุก, นำไป
ยกศัพท์                  -แปลยกทีละศัพท์,ยกคำศัพท์ธรระขึ้นมาพูด
แปลอรรถ               -แปลเอาความ, แปลความหมาย
ผู้เพียรเรียน            -ผู้ที่ร่ำเรียนมามาก,ผู้มีความรู้

ถอดความ
ยกภัยในน้ำขึ้นมากล่าวให้มังกรกลัว
เอาความน่าแสยงของป่าขึ้นมายั่วให้ช้างสยดสยอง
ขนมะพร้าวลงเรือเข้าไปตามคลองเพื่อขายให้พวกสวนมะพร้าว
ยกศัพท์อรรถธรรมแปลขึ้นมาแก้กล่าวอวดนักปราชญ์ผู้คงแก่เรียน

๒๙๑ เอาน้ำขู่จระเข้ .............ขันเหลือ



๒๙๑ เอาน้ำขู่จระเข้  .............ขันเหลือ
เอาป่าไปข่มเสือ ....................ขู่คู้
เอาหมากแล่นลงเรือ .............ไปจ่าย สวนแฮ
เอากาพย์โคลงกระทู้  .............เที่ยวอ้างอวดกระวี ฯ

คำแปลศัพท์
ขันเหลือ                  –น่าหัวเราะที่สุด
ขู่คู้                          --ทำทีท่าขู่ให้กลัว
จ่าย                        --จำหน่าย,ขาย
กาพย์โคลงกระทู้     --ข้อความอันเป็นเค้าเงื่อนนำหน้าบทกลอนโดยแต่เป็นกาพย์หรือโคลง, บทกลอน
กระวี                       --กวี, นักปราชญ์ในการแต่งบทกลอน

ถอดความ
เอาน้ำขู่จระเข้ช่างเหลือจะขัน
เอาภัยในป่าสารพันขมขู่เสือ
เอาหมากผลไม้ลงเรือไปขายพวกชาวสวน
เอากาพย์กลอนสำนวนเที่ยวอวดรู้แก่หมู่กวี

๒๙๒ กล่าวจริงบ่พริ้งเพราะ...........โสตสดับ


๒๙๒ กล่าวจริงบ่พริ้งเพราะ.............. โสตสดับ
เอาเท็จปนคนนับ .............................เนตรหน้า
ไม้เหลี่ยมเยี่ยงอย่างกลับ ..................ตัวยาก
กลมกล่อมสิบอ้อมอ้า .......................อาจกลิ้งพลันทันฯ

คำแปลศัพท์
กล่าวจริง               —พูดจริง,พูดเรื่องจริง,พูดความจริง
พริ้งเพราะ              —เพราะพริ้ง, ไพเราะ, ไพเราะงดงาม, ไพเราะน่าฟัง
โสต                       —หู
สดับ                      —ฟัง
นับเนตรหน้า          —นับหน้าถือตา
กลับตัวยาก           —กลิ้งไปยาก
กลมกล่อม             —กลมสนิท,กลมเกลี้ยง
สิบอ้อม                  ---สิบคนโอบรอบ

ถอดความ
พูดความจริงล้วนๆไม่ชวนน่าฟัง
เอาเท็จปนเข้าไปมั่งกลับมีคนนับหน้าถือตา
เหมือนไม้เหลี่ยมจะกลิ้งไปมามันก็ยาก
แต่ถ้าไม้กลมใหญ่เท่าไรก็ลำบาก กลิ้งไปกลิ้งมาได้รวดเร็ว

๒๙๓ ท่ามกลางกล่าวถ้อยแต่ ............พอควร



๒๙๓ ท่ามกลางกล่าวถ้อยแต่ .....พอควร
เห็นท่านสรวลอย่าสรวล ..............ตอบเต้า
ใช้คำแต่น้ำนวล.....................นฤโทษ
เห็นท่านเศร้าทำเศร้า ..................โศกหน้าตาตามฯ

คำแปลศัพท์
ท่ามกลาง                       --อยู่ในที่ชุมนุมชน
ท่าน                                        --ผู้อื่น
สรวล                                      --หัวเราะ, ร่าเริง
ตอบเต้า                                 -- ตอบกลับไป
น้ำนวล                                   --สุภาพ, อ่อนหวาน,นิ่มนวล
นฤโทษ                                   -- ไม่มีโทษ,มี่ตำหนิ

ถอดความ
อยู่กับเจ้านายต่อหน้าคนจงรู้จักปราณตนในการพูดจา
ท่านสรวลเสเฮฮาอย่าพลอยผสมตีเสมอ
จะเจรจาอย่าพลั้งเผลใช้ถ้อยคำให้สมควร
เห็นท่านเศร้าอย่ามัวสำรวล จงร่วมเศร้ากับเจ้านาย